Retaildesign met de blik omhoog gericht: verlichting als infrastructuur en element voor de enscenering van het merk

Het plafond als belangrijke infrastructuur voor de winkelverlichting

Als het plafond slechts als toneel voor de eigen enscenering of als medium wordt gezien om de oriëntatie voor de klant te ondersteunen, dan wordt echter vaak een belangrijk aspect veronachtzaamd: het plafond als technische infrastructuur voor een aantrekkelijke verlichting van artikelen. Hier is het minder relevant hoe het licht het plafond zelf als blikvanger tot zijn recht laat komen. In eerste instantie gaat het namelijk om een sprankelende accentuering van de artikelen op het point of sale vanuit het plafond. Gunstig zijn armaturenfamilies met een grote verscheidenheid aan functies om het gewenste lichteffect met verschillende montagevarianten te genereren. Ongeacht of een merk kiest voor een concept alleen met accentverlichting, wallwashing of horizontale algemene verlichting, of voor een combinatie van deze – de lichtoplossing kan zowel als subtiel geïntegreerde plafondinbouwvariant worden uitgevoerd, maar ook als flexibele oplossing voor de spanningsrail. In samenwerking met de droogbouw kunnen via plafondkanalen, vouten of lamellen geraffineerde oplossingen ontstaan die door plafondpatroon en lichteffect ook het markante
optreden van het merk modelleren.


Hoe kan verlichting een onderdeel van het optreden van het merk worden?

Corporate Lighting-concepten spelen in de detailhandelsector een belangrijke rol. Ze versterken met een karakteristieke lichtplanning, die holistisch en in alle regio's en filialen consequent wordt ingezet, op subtiele wijze de identiteit van een merk. Een succesvolle Corporate Lighting berust op twee pijlers: enerzijds definieert deze lichtsferen, lichteffecten en effecten die de waarden van het merk visualiseren en benadrukken. Anderzijds is de selectie van armaturen van cruciaal belang die reeds met hun design aan het plafond het karakter van het merk overbrengen. Terwijl de selectie van een bij het imago van het bedrijf passend armaturendesign verhoudingsgewijs een eenvoudige beslissing is, moet er bij de creatie van een karakteristieke lichtsfeer grondig worden nagedacht over hoe klanten het licht ervaren. Uit het samenspel van licht en oppervlakmaterialen, alsmede armaturen en de architectuur van het plafond kunnen dan merkfactoren, zoals een hoogwaardig, modern, impulsief of natuurlijk aandoende huisstijl, worden ontwikkeld.

technische merkenesthetiek in vergelijking met witte spots die in deze context een terughoudende, neutrale sfeer uitstralen. Decoratieve armaturen spelen een bijzondere rol. Hun effect gaat in eerste instantie van de gedaante van de armatuur uit en minder van de lichteffecten in de ruimte. Als blikvangers aan de plafonds geven ze de ruimte via vorm en kleur een extra accent en genereren associaties zoals romantisch, klassiek, glamour of leggen door ornamenten en materialen verbanden met cultuurgebieden zoals de Arabische of Aziatische wereld. Lichtplanning die uitsluitend op decoratieve armaturen is gebaseerd, wordt in winkels niet ingezet, omdat deze armaturen doorgaans niet die uitgerijpte techniek hebben die nodig is voor de belichting van artikelen. De klant kan wellicht de perceptie hebben dat de decoratieve armaturen in de winkel het lichtconcept domineren. De eigenlijke enscenering van artikelen door licht gebeurt echter door subtiel in het plafond geïntegreerde plafondinbouwarmaturen.

Dit versterkt de indruk dat het effect van het licht in de winkel telt en niet de armaturen zelf.
Verlichte plafonds maken eveneens een alternatieve indruk van de ruimte mogelijk. Ze wekken met de licht oplichtende vlakken de indruk van daglicht. Door de diffuse straling voldoen de conventionele, verlichte plafonds echter aan de bewolkte lucht en niet aan het stralende zonlicht met sprankeling en contrastrijke modellering. Verlichte plafonds aanvullen met spots voor gericht licht is daarom nuttig om producten een sprankelende indruk te verlenen. Lichtstroken aan het plafond tonen een slankere versie van het verlichte plafond. Deze kunnen door hun vorm en uitlijning ook gericht voor de rondleiding van klanten door de winkel worden ingezet. Bovendien zijn ontelbare andere opties verkrijgbaar om unieke plafonddetails voor een merk tot stand te brengen. Als nieuwe details in verschillende winkels moeten worden ingezet, is het raadzaam om concept, installatie en nieuwe uitlijning van de armaturen grondig te testen, zodat later ook minieme zwakke punten zich evenmin kunnen vermenigvuldigen.

Welke armaturen zijn voor welk doel geschikt bij de plafondmontage?

Een belangrijk onderscheid tussen armaturen resulteert uit de indeling in een flexibele en een vaste montage. Eerst wordt een overzicht gegeven van flexibele montageoplossingen met spanningsrails dat resulteert uit de wens naar een technische look alsmede een kostenefficiënte oplossing. Deze kunnen direct op het plafond worden gemonteerd. Als de spanningsrail echter decent naar de achtergrond van het plafond dient te verdwijnen, is hiervoor een inbouwvariant noodzakelijk. Ten slotte worden de vast gemonteerde armatuurtypen geïntroduceerd.

Flexibel, maar zichtbaar: spanningsrail voor opbouw- en pendelmontage

Voor de flexibele montage van spots worden spanningsrails gebruikt, waarin de armaturen eenvoudig worden ingezet, uitgenomen en op een andere plaats weer opnieuw worden gepositioneerd. Bij wisselende verlichtingsvereisten, bijvoorbeeld bij het vaak vervangen van seizoensartikelen of andere producten, alsmede bij een andere opstelling van het interieur, heeft deze techniek zich al talloze keren bewezen, omdat er geen nieuwe bekabeling nodig is. De spanningsrail kan direct aan het ruw plafond of een onderconstructie worden bevestigd. Indien er bijvoorbeeld hoogteverschillen verschijnen vanwege airconditioningkanalen, is een systeem met hangende spanningsrails verkrijgbaar. Als er de wens voor indirecte plafondverlichting bestaat, kan, in plaats van een conventionele spanningsrail, een lichtstructuur met een lichtuittreding aan de bovenzijde worden gebruikt. Aan de onderzijde kunnen spots worden ingezet, net zoals bij een opbouwspanningsrail.

Flexibel en onopvallend: spanningsrail voor inbouwmontage

Voor een rustig en glad onderaanzicht van het plafond is het raadzaam om spanningsrail als inbouwvariant te monteren. Voor de met het plafondvlak afsluitende montage zijn vleugelrails beschikbaar voor de verlaagde droogbouwplafonds. Na afronding van de droogbouwwerkzaamheden kan de elektricien comfortabel de spanningsrails installeren. Via decoratiehaken kunnen de spanningsrails bovendien als infrastructuur voor de ophanging van wisselende decoratieobjecten
worden gebruikt.

Vaste en ingetogen inbouwmontage: plafondinbouwarmaturen en richtbare spots

Voor een minimalistische indruk van het plafond, waarbij in de winkel het lichteffect een rol speelt en de armaturen voor de klanten verborgen dienen te blijven is de keuze duidelijk: plafondinbouwarmaturen. Het aanzicht van het plafond blijft glad, omdat de armaturen niet uit het plafond steken. Daardoor valt de plafondopening nauwelijks op. Een helder gestructureerde opstelling van de armaturen levert bovendien een bijdrage aan een rustig beeld van het plafond. De ontwerper kan hier kiezen tussen twee inbouwdetails: voor de snelle montage is een inbouwdetail met afdekkend frame beschikbaar. Dit verhult een onnauwkeurige plafondopening. Een met het plafondvlak afsluitende inbouwring heeft daarentegen een edel en minimalistisch effect. De overgang tussen plafond en ring moet echter door de droogbouwstucadoor worden gestuukt. Naast de breed stralende downlights voor de basisverlichting of wallwashers behoren ook richtbare spots tot het programma van de plafondinbouwarmaturen. De richtbare spots hebben weliswaar vaste montagepunten en maken ook gebruik van dezelfde montagedetails als downlights. Ze kunnen in het frame echter worden gedraaid en gezwenkt, en maken daardoor een flexibele accentverlichting bij een vaste armaturenindeling mogelijk.

Principes voor een goede gedaante: met punten en lijnen spannende ritmes scheppen

Plafondinbouwarmaturen alsmede spots werken als punten aan het plafond en bouwen daardoor een gedaantepatroon op, waardoor de sfeer in de ruimte hun stempel draagt. De conventionele oplossing voor gelijkmatigheid is gebaseerd op een regelmatig, orthogonaal raster. Zowel het lichteffect als het plafondaanzicht maken al gauw een monotone indruk. Bij een aanvullende accentverlichting kan een ander raster worden aangevuld, of kunnen de lichtpunten als paren, groepen of lijnen worden samengevoegd. Op die wijze wordt de monotonie van een gelijkmatig raster opgeheven en de richting van een ruimte benadrukt. De gedaantewetten kunnen ook voor de opstelling van spots aan spanningsrails worden gebruikt om bijvoorbeeld groepen te krijgen en daardoor een rommelig arrangement van de spots te vermijden. Dat heeft met name betrekking op de accentverlichting met
spots in etalages.

Met verticale lijnen spelen: met de lichtpunthoogte de ruimte indelen

Naast de horizontale opstelling van de armaturen kan de sfeer in een winkel ook via de lichtpunthoogte worden veranderd. Bij een lage hoogte van hangende armaturen – onafhankelijk of het gaat om technische of decoratieve armaturen – ontstaat een persoonlijke relatie tussen klant en armatuur in vergelijking met oplossingen waarbij de downlights afsluitend in de plafonds zijn geïnstalleerd. Met name bij shop-in-shop-concepten biedt de lichtpunthoogte van decoratieve armaturen een aantrekkelijk middel om zones te definiëren en deze ten opzichte van de omgeving te begrenzen. Dit concept kan direct via een pendelarmatuur of via een verlaagd plafond worden gerealiseerd. In principe dienen hangende armaturen echter boven de grijphoogte te liggen. Daardoor kan manipulatie worden vermeden.
Om het hoogteverschil met een aanvullend verlaagd plafond in deelzones uit te werken, is een verlichting van de voute geschikt waar het licht diffuus naar buiten treedt en op die manier het niveauverschil op subtiele wijze benadrukt. Verlichting van de voute met warmwit of neutraalwit licht maakt daarbij een passende indruk. Optioneel kan hier de kleurrijke verlichting, afgestemd op de kleur van het merk, helpen om een meer emotie te bereiken en het verband met de identiteit van het merk te versterken.

Samenvatting: met licht en armaturen die zowel het merk als de producten ensceneren

Het succes van Corporate Lighting-concepten ligt in het samenspel van de lichtsfeer en de keuze van geschikte armaturen. De eerste stap is de keuze van de sfeer om bijvoorbeeld een natuurlijke of theatrale indruk in de winkel op te bouwen. In de tweede stap is pas de selectie van geschikte armaturen met het oog op de passende lichttechniek en het aantrekkelijke design aan de orde. Daarbij biedt het plafond een veelzijdige infrastructuur om de benodigde lichtwerktuigen te positioneren en, afhankelijk van het winkeldesign, ook formeel in het plafond te integreren. Het plafond met licht bescheiden of als markante blikvanger te ensceneren, biedt de exploitant ten slotte de mogelijkheid om een holistische beleving van de ruimte bij het winkelen te presenteren.