Licht, architectuur en duurzaamheid bij de uitbreiding van een cultureel icoon

Duurzame architectuur en verantwoordelijk design

Eén van de meest opvallende elementen van het nieuwe gebouw is zijn geperforeerde en met metaal beklede façade die fungeert als een beschermende "huid". Deze architecturale oplossing regelt de inval van natuurlijk licht, vermindert de thermische belasting en verbetert de energie-efficiëntie, waardoor het airconditioningsysteem wordt ontlast. Met eenvoudige vormen en duurzame materialen weerspiegelt het tijdloze design een duurzaamheid die niet alleen maar technisch is: het gaat om architectuur die is ontworpen om te blijven bestaan, zonder de noodzaak voor grote ingrepen in de toekomst.

Het project heeft de LEED-certificering gekregen dankzij zijn intelligente ventilatiesystemen, zijn efficiënte thermische mantel en de respectvolle integratie in de stedelijke omgeving. Deze visie op duurzaamheid ligt in lijn met de waarden van ERCO die de verlichtingstechnologie heeft ontworpen voor duurzaamheid, efficiëntie en flexibiliteit.

Museumverlichting: precisie, comfort en veelzijdigheid

De verlichting van het nieuwe MASP is ontwikkeld door de verlichtingsstudio van Fernanda Carvalho en de studio van Paula Carnelós (Acenda) met een technische en curatoire benadering die prioriteit geeft aan visueel comfort en de conservering van de werken. De galerieën hebben met een heldere hoogte van 4,95 meter een royale ruimtelijke uitstraling, terwijl het licht de bezoeker zonder verstoring vergezelt.

De Eclipse armaturenfamilie van ERCO werd gekozen voor zijn aanpassingsvermogen: een enkele topologie kan worden gebruikt om een grote reeks effecten te bereiken, van uniforme wallwashing tot accentverlichting van vitrines en sculpturen. Dankzij de onderling wisselbare optische systemen, accessoires en dark light-technologie stelt Eclipse het licht in staat om op elk werk en elke ruimte te worden afgesteld zonder de noodzaak om verlichtingsarmaturen te wisselen, wat zijn duurzame aard versterkt.

Dankzij de dark light-technologie loopt de bezoeker rond door de ruimte en profiteert van het visuele comfort, bekijkt de werken op zowel de wanden als in het midden van de ruimtes zonder verblinding. Door het plafondraster kunnen armaturen flexibel worden gepositioneerd en wordt de lichtbundel aan elke constructieplaats aangepast, zelfs wanneer deze niet op de wand is gemonteerd. Dit aanpassingsvermogen is cruciaal in een museum dat zijn tentoonstellingsnarratief voortdurend wijzigt.

Bovendien zijn de armaturen van ERCO ontworpen voor een gebruikslevensduur van meer dan 20 jaar. Het design reageert op criteria van functionaliteit en lange levensduur, niet op modegrillen. Dankzij deze filosofie kan het verlichtingssysteem in de loop der tijd actueel en efficiënt blijven en zich aanpassen aan de veranderende behoeften van het museum zonder zijn esthetiek of prestaties aan te tasten.

Een museum voor de toekomst

Met vijf nieuwe galerieën, educatieve ruimtes en een uitgebreide verbetering van de airconditioning, beveiliging en verlichting verdubbelt het nieuwe gebouw de totale oppervlakte van het MASP en vergroot het zijn tentoonstellingscapaciteit met 66%. Deze uitbreiding transformeert niet alleen de fysieke constructie van het museum, maar ook de culturele beleving van zijn bezoekers.

Ontdek meer over de architectuur en het verlichtingsdesign van het MASP:
Interview met lichtontwerpers Fernanda Carvalho en Paula Carnelós

Wat was het centrale verlichtingsconcept dat u voor het nieuwe MASP definieerde? Welk soort ervaring wilde u de bezoeker door middel van licht meegeven?
Vanaf het begin was het verlichtingsconcept voor het nieuwe MASP-gebouw gebaseerd op de premisse om een tentoonstellingssysteem met hoge prestaties te creëren, met als prioriteiten de lichtkwaliteit voor de kunstwerken en de flexibiliteit van de gekozen oplossingen. We ontwikkelden een systeem, waarmee we verschillende omgevingen en lichtontwerpen kunnen configureren voor de meest uiteenlopende exposities die in de tentoonstellingshallen worden gehouden.
Het was ons doel dat het licht verschillende sferen vrij kon creëren, zodat de bezoekers volledig konden genieten van de kunstwerken, terwijl de standaarden voor museumkwaliteit altijd blijven gewaarborgd.

Hoe werd dit concept vertaald naar concrete oplossingen in het museum? Welke strategieën en resources werden gebruikt om het in de verschillende ruimtes te verwezenlijken?
De architecten wilden dat alle complexe gebouwfaciliteiten die voor een tentoonstellingshal zijn vereist, voldeden aan de hoogste museumstandaarden en harmonieus op de plafonds van de hallen werden aangebracht. Daarvoor maakten zij een metalen raster dat zich onder de verschillende installaties bevindt, zoals kanalen, leidingen, sproeiers en andere technische elementen. Vervolgens stelden we een verdeling van spanningsrails voor die in lijn ligt met de indeling van de platen van dit raster, waardoor Eclipse schijnwerpers vrij konden worden gebruikt. Met dit railnetwerk kunt u de ideale posities voor verschillende lichteffecten bereiken. Op die manier realiseren we een perfect wallwashing-effect op de wanden van de ruimtes, creëren we voor de werken uitsteeksels van verschillende formaten, gebruiken we uitsparingen voor framers, wanneer dat nodig is en verlichten we de vitrines met een precieze regeling van ongewenste reflecties en schaduwen.

Welke rol speelt licht in het museumnarratief van het MASP? Hoe helpt het om de werken te versterken, de bezoekers te begeleiden of de waarneming van de ruimte te transformeren?
Licht speelt een rol van doorslaggevende betekenis in de constructie van de ruimte die is geïdealiseerd door de curatoren en museografische teams van het MASP. Al tien jaar hebben we de tentoonstellingen van het museum verlicht. We hebben ervaring opgedaan en we hebben een taal van licht ontwikkeld, die de artistieke voorstellen van het MASP vergezelt, waarbij aangename en toegankelijke ruimtes voor verschillende bezoekers ontstaan, altijd in overeenstemming met de museologische vereisten voor de conservering van de kunstwerken.
Een centraal aspect bij onze projecten is om een coherente, visuele relatie tussen de kunstwerken, de ruimte en de verplaatsing van de bezoekers te realiseren. Daarnaast moet het licht een hoge kleurgetrouwheid verzekeren voor zowel objecten als omgevingen, met name wanneer kleuren bijvoorbeeld op tentoonstellingspanelen worden gebruikt.

Interview met Miriam Elwing, Projectmanager en architectuur (Museu de Arte de São Paulo Assis Chateaubriand)

Het MASP-project vormde een dubbele uitdaging: het aanpassen van een bestaand gebouw en tegelijkertijd het creëren van een museum. Hoe heeft u als architect deze transformatie conceptueel benaderd?
Avenida Paulista werd aan het einde van de 19e eeuw geopend. Oorspronkelijk bestond het uit appartementen waar de koffie-elite woonde. Vanaf de 50-er jaren en verder ontwikkelde het zich door voor residentieel en dienstengebruik. In de afgelopen jaren heeft deze avenue zijn culturele en vrijetijdsrol verder geconsolideerd, waardoor zeven culturele instellingen en op zondag exclusief gebruik voor voetgangers werden samengebracht.
De uitbreiding van het museum met de transformatie van het Dumont Adams-wooncomplex naar het nieuwe Pietro-gebouw van MASP sloot aan op het oorspronkelijke gebouw met behulp van een ondergrondse doorgang en is in lijn met de context voor nieuwe gebruiksmogelijkheden voor Paulista Avenue en zijn omgeving.
De aanpassing had heel wat voeten in de aarde, omdat het oorspronkelijke gebouw laag opgehangen platen had, een verticale circulatie die zich precies in het midden van de verdiepingen bevond en een constructie met een draagvermogen voor woongebruik en niet voor gebruik door een instelling.

Wat waren de belangrijkste uitdagingen die tijdens dit proces voorkwamen?
De belangrijkste uitdaging was zonder twijfel het ontwerp van een gebouw dat de uitbreiding van het iconische hoofdgebouw zou vormen dat was ontworpen door architect Lina Bo Bardi, om met respect de dialoog met de architectuur van het hoofdgebouw aan te gaan.
Gebaseerd op deze oorspronkelijke intentie van het project was de technische uitdaging om het zwaartepunt van de constructie te veranderen door de kern van het midden naar de zijkant van het gebouw te verplaatsen.
En tenslotte werden we geconfronteerd met het uitvoeren van de verbindingstunnel tussen de gebouwen onder het trottoir van Avenida Paulista, zonder de stroom voetgangers te onderbreken en zo min mogelijk ongemak te veroorzaken.

Welke specifieke eisen werden er al vanaf het begin aan de verlichting gesteld? Welke sfeer of visuele voorwaarden dienden in de verschillende omgevingen te worden gerealiseerd?
We zoeken naar een oplossing met maximale flexibiliteit in resources. We willen een reeks armaturen samenstellen, die verschillende effecten kunnen aanbieden door het wisselen van de lenzen. En we hadden ook als premisse de robuustheid, het gebruiksgemak en de lange nuttige levensduur van de apparatuur.

Hoe zou u het licht in de nieuwe museumruimte beschrijven? Welke gewaarwordingen of ervaringen dient het bij de bezoeker op te roepen?
Het doel is dat het licht het lezen van de kunstwerken met de maximale kleurgetrouwheid en textuurwaarneming mogelijk maakt, met een goede lichtverdeling over elk werk, zonder variaties of schaduwzones. En de galerieruimte moet op een aangename manier worden verlicht om een gunstige omgeving te bieden om van de werken te genieten. Dit resultaat is de combinatie van een zeer goed ontworpen verlichtingsproject voor elke tentoonstelling met gebruik van armaturen van uitstekende kwaliteit.