Met het begrip Gestaltwaarneming wordt een theorie bedoeld die ervan uitgaat dat visueel waargenomen structuren niet uit afzonderlijke elementen bestaan. De kijker registreert deze als eerste als holistische vorm, waarbij deze telkens door een gestaltwet worden geordend en van hun omgeving worden gescheiden.
Zo ziet de kijker in het getoonde voorbeeld eerst een cirkel en pas daarna een ringvormige opstelling van punten. De organisatie van de punten is daarbij zo pregnant dat de voorgestelde verbindingslijnen tussen de afzonderlijke punten niet rechtlijnig, maar op de cirkellijn verlopen; er ontstaat geen veelhoek, maar een perfecte cirkel.
Armaturen worden tot paren samengevoegd.
Vier punten worden tot een vierkant samengevoegd.
Een voorbeeld: de opstelling van twee vierkante vormen tot vier ronde vormen wordt volgens de gestaltwet van de symmetrie tot twee groepen van vijf gereorganiseerd.
Dit principe van de overeenkomst werkt ook, wanneer de vormen van een groep niet identiek zijn, maar alleen soortgelijk zijn. Zo worden bijvoorbeeld cirkels van verschillend formaat samen waargenomen. Ook rechthoeken en vierkanten behoren vanwege hun vierhoekigheid soms tot een groep.
Een gesloten vorm bevindt zich telkens aan de binnenzijde van de lijn die deze begrenst. Dat wil zeggen dat het vormgevende effect van de lijn dus alleen in één richting werkt. Meestal is deze binnenzijde identiek aan de concave, omsluitende zijde van een begrenzing.
Dat leidt ertoe dat ook bij open curves of hoeken een vormeffect optreedt dat een figuur aan de binnenzijde van de lijn, dus in het gedeeltelijk omsloten gebied, zichtbaar maakt. Als op deze wijze een plausibele interpretatie van het uitgangspatroon resulteert, dan kan het effect van de binnenzijde zeer krachtig zijn.
Binnen een omtrek is volledige geslotenheid niet vereist om de objecten die zich daarin bevinden, te groeperen. De aanduiding van een gesloten figuur is voldoende om een gesloten geheel te simuleren.
De ervaring en de daarmee verbonden eerste verwachting heeft soms zo\'n sterk effect dat ontbrekende delen van een vorm worden aangevuld of afzonderlijke details gewijzigd worden waargenomen om het object aan de verwachting aan te passen. De waarneming van de vorm bij een ontbrekende contour kan hier alleen op grond van de schaduwvorming optreden.
De ervaring maakt het mogelijk om de complete vorm vanwege het zichtbaar maken van essentiële details te herkennen.
Het principe functioneert ook bij meer complexe weergaven, zoals bij een kubus. De randen van de figuur worden volgens de wet van de geslotenheid in onze hersenen gegenereerd.
De opstelling van de punten in het plafond kan volgens de wet van de goede vorm tot twee lijnen worden samengevoegd.
De opstelling wordt als overlapping van twee rechthoeken geïnterpreteerd.
